Tác hại của sơn chứa chì đến cơ thể người

Trong khi sơn là vật liệu quen thuộc giúp làm đẹp và bảo vệ bề mặt công trình, ít ai biết rằng đằng sau lớp màu sáng bóng ấy lại tiềm ẩn một “sát thủ thầm lặng” – chì (Pb). Kim loại nặng này từng được sử dụng phổ biến trong nhiều loại sơn nhờ khả năng tạo màu bền đẹp, nhưng đồng thời cũng là tác nhân gây tổn thương thần kinh, gan, thận và ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển của trẻ nhỏ.

Nhằm bảo vệ sức khỏe cộng đồng, Bộ Công thương đã ban hành QCVN 08:2020/BCT- Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về giới hạn hàm lượng chì trong sơn quy chuẩn kỹ thuật này quy định về yêu cầu kỹ thuật, phương pháp thử và các quy định về quản lý đối với hàm lượng chì trong các loại sơn được quy định tại Phụ lục A của Quy chuẩn này được sản xuất, nhập khẩu, kinh doanh trên lãnh thổ Việt Nam.

Bài viết dưới đây của Viện Chất lượng ISSQ sẽ giúp bạn hiểu rõ vì sao sơn chứa chì nguy hiểm, con đường chì xâm nhập vào cơ thể, tác hại đối với sức khỏe con người, cũng như cách lựa chọn sơn an toàn, đạt chứng nhận hợp quy theo quy chuẩn quốc gia.

Chì trong sơn là gì và tại sao nguy hiểm

Chì (Pb) là một kim loại nặng thường được sử dụng trong công nghiệp sản xuất sơn nhằm tăng độ bền màu, giúp sơn khô nhanh và tạo bề mặt mịn đẹp. Trong các dòng sơn cũ hoặc sơn giá rẻ, chì thường được thêm vào dưới dạng chì oxit (PbO) hoặc chì cromat (PbCrO₄) – hai hợp chất giúp chống ăn mòn, giúp màu sắc trở nên tươi sáng, đặc biệt với các gam đỏ, vàng, cam.

Tuy nhiên, chì là một trong những chất độc gây ảnh hưởng tới hệ thần thần kinh của con người. Khác với nhiều chất hóa học có thể đào thải ra ngoài, chì không bị phân hủy trong cơ thể mà tích tụ dần trong máu, xương và các mô mềm. Theo thời gian, lượng chì tích tụ có thể gây tổn thương nghiêm trọng đến hệ thần kinh, tim mạch, gan, thận và đặc biệt là ảnh hưởng đến sự phát triển trí não ở trẻ nhỏ.

Nguy hiểm hơn, khi lớp sơn chứa chì bị bong tróc, mài mòn hoặc cạo rửa, bụi sơn li ti chứa chì sẽ dễ dàng phát tán vào không khí, đất và nước. Người tiếp xúc thường xuyên như thợ sơn, công nhân xây dựng hoặc cư dân sinh sống trong nhà có sơn chứa chì sẽ có nguy cơ cao hít phải hoặc nuốt phải các hạt bụi độc hại này.

Do đó, việc nhận diện và loại bỏ sơn có chứa chì, cũng như sử dụng các loại sơn an toàn, đạt chứng nhận hợp quy theo QCVN 08:2020/BCT, là yếu tố then chốt giúp bảo vệ sức khỏe con người và môi trường sống.

Con đường chì xâm nhập vào cơ thể người

Chì trong sơn có thể xâm nhập vào cơ thể con người qua nhiều con đường khác nhau, đặc biệt trong quá trình thi công, sửa chữa hoặc khi sống trong môi trường có lớp sơn cũ bị bong tróc. Mỗi con đường đều tiềm ẩn rủi ro tích tụ độc tố lâu dài, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe.

Qua đường hô hấp:

Đây là con đường phổ biến nhất. Khi chà tường, mài bề mặt hoặc sơn sửa nhà, bụi sơn chứa chì dễ bay lơ lửng trong không khí. Người hít phải những hạt bụi siêu nhỏ này sẽ khiến chì đi thẳng vào phổi rồi hấp thu vào máu, từ đó lan ra các cơ quan khác trong cơ thể.

Qua đường tiêu hóa:

Trẻ nhỏ là đối tượng dễ bị nhiễm độc chì nhất. Trong quá trình chơi đùa, trẻ có thể chạm tay vào tường hoặc đồ vật có lớp sơn bong tróc rồi đưa tay vào miệng. Khi bụi sơn hoặc mảnh sơn chứa chì được nuốt vào cơ thể trẻ nhỏ, quá trình hấp thu diễn ra qua niêm mạc dạ dày và ruột non. Chì sau đó đi vào máu và được vận chuyển đến nhiều cơ quan khác nhau, trong đó ảnh hưởng nghiêm trọng đến hệ thần kinh và sự phát triển trí tuệ ở trẻ.

Qua da:

Mặc dù hấp thụ qua da ít phổ biến hơn, những người thường xuyên tiếp xúc trực tiếp với sơn, đặc biệt là công nhân, thợ sơn hoặc người lau chùi bề mặt sơn cũ, vẫn có thể hấp thụ chì qua các lỗ chân lông, nhất là khi da bị trầy xước. Việc không sử dụng găng tay, khẩu trang, hoặc đồ bảo hộ trong quá trình làm việc càng làm tăng nguy cơ nhiễm độc chì.

Như vậy, dù qua hít thở, ăn uống hay tiếp xúc da, chì từ sơn đều có thể xâm nhập và tích tụ trong cơ thể, gây hại âm thầm nhưng kéo dài. Việc nhận biết các nguồn tiếp xúc và thực hiện biện pháp bảo vệ phù hợp là bước quan trọng để giảm thiểu nguy cơ phơi nhiễm chì trong đời sống hàng ngày.

Tác hại của sơn chứa chì đối với cơ thể người

Khi sơn chứa chì, đặc biệt khi lớp sơn bị bong tróc hay mài mòn, chì xuất hiện dưới dạng bụi hoặc mảnh li ti có thể được hít vào, nuốt vào hoặc tiếp xúc qua da. Khi xâm nhập vào cơ thể, chì có thể gây ra nhiều tác động có hại đến sức khỏe con người ở mọi lứa tuổi, đồng thời ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường sống xung quanh. Dưới đây là phân tích chi tiết mức độ tác động của chì đối với từng nhóm đối tượng.

Đối với trẻ em

   ● Trẻ nhỏ rất dễ bị ảnh hưởng bởi chì vì hệ thần kinh và não bộ của trẻ đang trong giai đoạn phát triển mạnh mẽ. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO): “Chì có thể ảnh hưởng vĩnh viễn tới sự phát triển não bộ của trẻ, dẫn tới giảm chỉ số thông minh (IQ), thay đổi hành vi như giảm khả năng tập trung và tăng hành vi chống xã hội.” 

   ● Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng không có mức phơi nhiễm chì nào được coi là “an toàn” đối với trẻ em, và ngay cả mức rất thấp cũng đã liên quan tới suy giảm nhận thức.

   ● Cụ thể, trong bài báo”Neurodevelopment in Early Childhood Affected by Prenatal Lead Exposure and Iron Intake” cho thấy, khi mức chì trong máu của trẻ ở mức thấp (dưới 10 µg/dL) thì vẫn có dấu hiệu suy giảm IQ, trì trệ phát triển ngôn ngữ và khả năng học tập.

   ● Những hậu quả này không chỉ ảnh hưởng trong giai đoạn thơ ấu mà có thể kéo dài đến tuổi trưởng thành, làm giảm tiềm năng học tập và nghề nghiệp. 

Vì vậy, bằng cách tạo ra nguồn bụi chì trong nhà, sơn chứa chì là nguy cơ nghiêm trọng đối với sức khỏe và sự phát triển toàn diện của trẻ em.

Đối với người lớn

   ● Ở người trưởng thành, phơi nhiễm chì lâu dài có thể gây ra hàng loạt rối loạn sức khỏe nghiêm trọng như thiếu máu, tăng huyết áp, tổn thương gan – thận, rối loạn thần kinh và suy giảm khả năng sinh sản. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), chì là chất độc có thể ảnh hưởng đồng thời đến hệ tim mạch, thận và cơ quan sinh dục.

   ● Nghiên cứu của Menke và cộng sự (2006) đăng trên Environmental Health Perspectives đã chỉ ra rằng, nồng độ chì trong máu ≥ 15 µg/dL ở người trưởng thành có liên quan đến các tác động về tim mạch, rối loạn thần kinh, suy giảm chức năng thận và các vấn đề về khả năng sinh sản.

   ● Về thận: Nhiều nghiên cứu dịch tễ học đã chứng minh rằng phơi nhiễm chì, dù ở mức thấp, vẫn có thể gây suy giảm chức năng thận. Một nghiên cứu tiêu biểu là bài “Low-Level Environmental Lead Exposure and Renal Function in US Adults” đăng trên tạp chí Environmental Health Perspectives (2003), do Kim R. và cộng sự thực hiện. Nghiên cứu này chỉ ra rằng nồng độ chì trong máu càng cao thì độ lọc cầu thận (GFR) càng giảm, làm tăng nguy cơ mắc bệnh thận mạn tính (CKD) ngay cả khi tiếp xúc ở mức thấp hơn ngưỡng an toàn thông thường.

   ● Về huyết áp: Tác động của chì đến hệ tim mạch cũng đã được xác nhận trong bài “Blood Lead, Blood Pressure, and Hypertension in US Adults” công bố trên tạp chí Circulation (1996) của Pocock S.J. và cộng sự. Kết quả cho thấy nồng độ chì trong máu có mối tương quan tuyến tính với tăng huyết áp tâm thu và tâm trương, đồng thời nguy cơ mắc tăng huyết áp ở nhóm phơi nhiễm chì cao hơn đáng kể so với nhóm đối chứng.

   ● Về sinh sản: Ảnh hưởng của chì đến khả năng sinh sản được làm rõ trong nhiều công trình nghiên cứu, trong đó có bài “Effects of Lead Exposure on the Male Reproductive System” đăng trên tạp chí Reproductive Toxicology (2008) của Winder C. và cộng sự. Kết quả cho thấy nam giới phơi nhiễm chì có thể bị giảm số lượng và chất lượng tinh trùng, rối loạn hormone sinh dục, trong khi phụ nữ phơi nhiễm chì trong thai kỳ có nguy cơ cao bị sảy thai, sinh non hoặc thai nhi chậm phát triển (theo nghiên cứu “Maternal Lead Exposure and Adverse Pregnancy Outcomes,” American Journal of Industrial Medicine, 2000 – Bellinger D. et al.).

Như vậy, dù người lớn thường ít có triệu chứng rõ ràng ban đầu, nhưng tác hại chì gây ra là nghiêm trọng và kéo dài, ảnh hưởng đến chức năng cơ quan, sức khỏe tổng thể và khả năng sinh sản.

Tác động môi trường

Khi lớp sơn chứa chì bong tróc, các hạt bụi và mảnh sơn nhỏ không bị phân hủy mà dần lắng đọng trong đất, nước mưa và tầng đất mặt. Theo thời gian, chì tích tụ trong môi trường có thể thấm vào nguồn nước, hấp thụ vào cây trồng, tích lũy trong động vật và cuối cùng quay trở lại cơ thể con người qua chuỗi thực phẩm.

Vì vậy, việc tồn dư chì trong sơn không chỉ là vấn đề sức khỏe cá nhân mà còn là vấn đề ô nhiễm môi trường kéo dài, ảnh hưởng tới cộng đồng, chuỗi thực phẩm và thế hệ sau.

Sơn chứa chì là nguồn phơi nhiễm phổ biến nhưng ít được nhận biết, xuất hiện trong nhiều công trình xây dựng và không gian nội thất. Tác hại của chì không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe con người ở mọi lứa tuổi, mà còn gây ô nhiễm môi trường và để lại hậu quả kéo dài. Vì vậy, việc kiểm soát và loại bỏ sơn có chứa chì là hành động cấp thiết để bảo vệ sức khỏe cộng đồng và đảm bảo môi trường sống an toàn.

Quy định và giới hạn về hàm lượng chì trong sơn theo QCVN 08:2020/BCT

Nhằm bảo vệ sức khỏe cộng đồng và môi trường, Bộ Công thương đã ban hành QCVN 08:2020/BCT– Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về giới hạn hàm lượng chì trong sơn.

Mọi sản phẩm chỉ được phép lưu thông, sử dụng hoặc đưa vào công trình khi đã được:

   ● Đánh giá sự phù hợp và chứng nhận hợp quy theo quy định của Bộ Công thương;

   ● Gắn dấu hợp quy CR trên bao bì sản phẩm và phải được công bố hợp quy , việc công bố hợp quy đối với các sản phẩm sơn được quy định tại Phụ lục A của Quy chuẩn này được thực hiện theo quy định tại điểm a, điểm b, khoản 2 Điều 11 Thông tư số 36/2019/TT-BCT ngày 29 tháng 11 năm 2019 của Bộ trưởng Bộ Công Thương quy định quản lý chất lượng sản phẩm, hàng hóa thuộc trách nhiệm quản lý của Bộ Công Thương (sau đây gọi tắt là Thông tư số 36/2019/TT-BCT). Việc kiểm soát nghiêm ngặt hàm lượng chì trong sơn không chỉ là yêu cầu pháp lý mà còn thể hiện trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp đối với sức khỏe người tiêu dùng và sự phát triển bền vững của ngành xây dựng Việt Nam.

Cách bảo vệ sức khỏe trước nguy cơ nhiễm độc chì từ sơn

Việc phòng tránh nhiễm độc chì từ sơn không chỉ nằm ở khâu sản xuất, mà còn bắt đầu từ ý thức lựa chọn và sử dụng của người tiêu dùng. Để giảm thiểu rủi ro, mỗi cá nhân và tổ chức có thể thực hiện những biện pháp cụ thể sau:

1. Lựa chọn sản phẩm sơn đạt chứng nhận hợp quy QCVN 08:2020/BCT, có dấu CR

Dấu CR (Conformity to Regulation) là biểu tượng cho thấy sản phẩm đã được kiểm nghiệm và chứng nhận đạt quy chuẩn kỹ thuật quốc gia. Khi chọn sơn có dấu CR, người tiêu dùng có thể yên tâm rằng hàm lượng chì và các kim loại nặng khác đều nằm trong giới hạn an toàn theo QCVN 08:2020/BCT.

2. Tránh sử dụng sơn không rõ nguồn gốc hoặc sơn giá rẻ trôi nổi

Các loại sơn không có nhãn mác, không công bố hợp quy hoặc không ghi rõ tiêu chuẩn áp dụng thường tiềm ẩn nguy cơ chứa chì vượt mức cho phép. Đặc biệt, nên tránh tuyệt đối dùng các loại sơn này trong trường học, bệnh viện, nhà trẻ, khu vui chơi và khu dân cư đông người – nơi trẻ em và phụ nữ mang thai thường xuyên tiếp xúc.

3. Thi công an toàn – bảo vệ bản thân và môi trường sống

Trong quá trình thi công hoặc sửa chữa, cần đeo khẩu trang, găng tay, quần áo bảo hộ và đảm bảo thông gió tốt để hạn chế hít phải bụi sơn. Không nên sơn trong không gian kín, nhất là khi có trẻ nhỏ hoặc người già trong nhà.

4. Định kỳ kiểm tra và loại bỏ lớp sơn cũ có chứa chì

Nhiều công trình cũ có thể vẫn còn lớp sơn chứa chì. Do đó, việc kiểm tra định kỳ, vệ sinh bề mặt và thay thế bằng sơn an toàn, không chì là cách thiết thực để bảo vệ sức khỏe lâu dài cho gia đình và cộng đồng.

Tuân thủ QCVN 08:2020/BCT để hướng tới thị trường sơn an toàn

Sơn chứa chì là mối nguy tiềm ẩn nhưng có thể phòng ngừa nếu tuân thủ đúng các quy chuẩn kỹ thuật và nâng cao ý thức lựa chọn sản phẩm an toàn. Việc sử dụng sơn chứa chì không chỉ vi phạm quy định của pháp luật mà còn gây hậu quả nghiêm trọng đến sức khỏe con người, môi trường và thế hệ tương lai.

Các doanh nghiệp sản xuất, nhập khẩu cần chủ động tuân thủ QCVN 08:2020/BCT, đảm bảo sản phẩm đạt tiêu chuẩn về an toàn hóa học, thân thiện với môi trường và có đầy đủ chứng nhận hợp quy CR trước khi đưa ra thị trường.

Về phía người tiêu dùng, hãy trở thành người mua hàng thông thái – ưu tiên chọn sơn có chứng nhận hợp quy, có nguồn gốc rõ ràng và thông tin minh bạch. Mỗi lựa chọn đúng đắn hôm nay sẽ góp phần tạo dựng môi trường sống trong lành, an toàn và bền vững cho thế hệ mai sau.

Quý công ty có nhu cầu đánh giá chứng nhận quy chuẩn QCVN 08:2020/BCT- Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về giới hạn hàm lượng chì trong sớm hãy liên hệ với Viện Chất lượng ISSQ theo hotline: 0981851111 hoặc vienchatluong@issq.org.vn | tcvn@issq.org.vn để được hỗ trợ thủ tục.

Ngày đăng: 4/11/2025